Ο Αλή Πασάς εμφανίστηκε στο προσκήνιο ως αρχηγός ληστοσυμμορίας(1), Κατάφερε να ενταχθεί στον στρατιωτικό-διοικητικό μηχανισμό του οθωμανικού κράτους και το 1787 διορίστηκε Πασάς των Τρικάλων εξοντώνοντας όλους τους ληστές και λυτρώνοντας την περιοχή από ληστρικές επιδρομές. Το 1788 άρπαξε το πασαλίκι των Ιωαννίνων, πράξη την οποία τελικά ενέκρινε και η Υψηλή Πύλη δίνοντάς του μάλιστα δικαιοδοσία και τη Στερεά Ελλάδα.
Σχεδόν πάντοτε ενεργούσε με γνώμονα τη δική του ισχυροποίηση απέναντι στην Πύλη.
Με το καθεστώς παντοδυναμίας του ο Αλής θέτει σταδιακά τις βάσεις για τη δημιουργία ενός σχεδόν αυτόνομου από την Πύλη κράτους. Δημιούργησε αυστηρή οργάνωση των κοινωνιών των περιοχών της επικρατείας του για να μπορεί ευκολότερα ελέγχει τη διαφύλαξη της τάξης και την εξασφάλιση των εισπράξεων. Η παντοδυναμία του και οι ενέργειές του έκανε το Σουλτάνο να γίνει εχθρικός μαζί του και από το 1812 να αυξήσει τις οικονομικές απαιτήσεις του από την περιοχή της επιρροής. Παρόλα αυτά την ίδια χρονιά ο τελευταίος κατάφερε να διορισθεί ως διοικητής στο πασαλίκι της Λάρισας ο γιός του ο Βελή Πασάς. Ήδη ο Αλής είχε αρχίσει την προετοιμασία του για να αποκρούσει τυχόν επίθεση, από το Σουλτάνο, να προβεί σε οχυρωματικά έργα. Σε προηγούμενο άρθρο μου (4) αναφέρονται τι πλήρωσαν οι Τσαπουρνιώτες για την τοπική διοίκηση (προεστό, πρωτόγερο, ιερέα και δεσπότη), αλλά και για τον αρματολό, για τον Αλή Πασά και για το Βελή Πασά. ο καταλογισμός γινόταν μέσω των τοπικών αρχόντων και καταγράφονταν στα κατάστιχα της Ιεράς Μονής Ολυμπιώτισσας (στην περίπτωσή μας στο κατάστιχο 216) . Τον Αλή Πασά δεν τον ενδιέφερε τόσο το αν επαναστατούσαν οι Έλληνες αλλά πως θα ισχυροποιηθεί αυτός στην εξουσία.
Την εφαρμογή της τάξης και την είσπραξη των καταλογισμένων εισφορών την πετύχαινε ο Αλής μέσω των κλεφτών, των αρματολών και των εξάρχων που διόριζε η Πύλη πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη του. Και βεβαίως ο ίδιος δεν ήθελε παντοδύναμους κλέφτες και αρματολούς. Έτσι βοήθησε την μείωση της επιρροής των διαδόχων του Πάνου Ζήδρου (του γιού του του Φώτη, του Πάνου Τσάρα) και των Λαζαίων και την επικράτηση του Βλαχοθόδωρου. Έτσι παρατηρείται να αμείβεται μετά το 1800 ο Βλαχοθόδωρος και παράλληλα τη δραστηριοποίηση του Νικοτσάρα στη Θάλασσα.
Η παντοδυναμία και ο τρόπος διοίκησης του Αλή οδήγησε το Σουλτάνο να διατάξει την εξόντωσή του. Η πρώτη προσπάθεια εξόντωσής του από τον Ισμαήλ Πασόμπεη απέτυχε. Έτσι το Μάρτιο του 1821 διέταξε τον Χουρσίτ Πασά να εκστρατεύσει από την Πελοπόννησο στα Ιωάννινα με 60.000 οργανωμένο στρατό, να απασχοληθεί με την εξόντωση του Αλή. Η εκστρατεία διήρκησε 18 μήνες , μέχρι το Γενάρη του 1822, οπότε και αποκεφαλίστηκε ο Αλή Πασάς.
Η απουσία του Χουρσίτ και του στρατού του από την Πελοπόννησο έδωσε την ευκαιρία στη φιλική εταιρεία να κηρύξει την επανάσταση στην Πελοπόννησο. Μάλιστα πολλοί οπλαρχηγοί της επανάστασης (5) όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Κίτσος Τζαβέλας κ.α, που είχαν υπηρετήσει ή εκπαιδευτεί στον Αλή Πασά, συνέβαλαν σημαντικά στην επιτυχία της.
1.Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
2. . Νίκος Τάχατος. «Οι κάτοικοι τριών χωριών της Ελασσόνας, Τσαπουρνιάς, Φαρμάκης και Διάβας». Θεσσαλικό ημερολόγιο τόμος 67 (2015) σελ. 305-318.
3. Κώστας Σπανός. «Αναφορές για τους αρματολούς Ελασσόνας στο κατάστιχο 216 της Ολυμπιώτισσας (1796-1819)». Θεσσαλικό ημερολόγιο, τόμος 65 (2014) σελ. 349-360.
4. Παπαλιάγκας Τάσος. Πλήρωσαν πέντε γρόσια το 1816 για την πανούκλα.
5. sansimera.gr. Αλή Πασάς. Βιογραφία.
Τάσος Παπαλιάγκας
3/09/2022