ΠΑΛΙΑ ΤΣΑΠΟΥΡΝΙΑ ΚΑΙ ΚΑΠΕΤΑΝ ΖΗΔΡΟΣ

Η Τσαπουρνιά Ελασσόνας υπήρχε από πολύ παλαιά. Το 1660 που ο Ζήδρος ορίστηκε Έξαρχος Ολύμπου και Δυτικής Μακεδονίας επέλεξε τη σημερινή της θέση ως το καταλληλότερο λημέρι του. Το χωριό μπορεί να ήταν ήδη εκεί ή μπορεί να ήταν σε άλλη θέση. Στη δεύτερη περίπτωση οι κάτοικοι της μεταφέρθηκαν εκεί σιγά σιγά αργότερα.

Οι σημερινές φήμες στην Τσαπουρνιά λένε ότι χωριό χτίστηκε από το Ζήδρο (αναφέρεται και σε διάφορες αναρτήσεις), ο οποίος είχε εκεί σπίτι και μάλιστα στο ψηλότερο σημείο του (στα Καραγιανναίϊκα), ότι εκεί πάντρεψε το γιό του Φώτη και εκεί υπάρχει η τοποθεσία «Φώτης» αφιερωμένη στο όνομά του.

Κάποιοι παππούδες από το χωριό (που τους άρεσε να ακούν και να μεταδίδουν ιστορίες) μας διηγήθηκαν ότι άκουσαν από τους παππούδες τους ότι πολύ παλαιά το χωριό ήταν χτισμένο σε άλλο μέρος και συγκεκριμένα στην περιοχή «ΠΑΛΙΟΚΡΟΥΣΙΟΣ». Η περιοχή αυτή βρίσκεται βορειοδυτικά της σημερινής θέσης του χωριού στα βορειοδυτικά διοικητικά όρια των Περιφερειών Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας στις παρυφές του όρους Αμάρμπεη και περίπου στο κέντρο του τετραπλεύρου που σχηματίζουν τα χωριά Σαραντάπορο, Μεταξάς, Λιβαδερό και η σημερινή Τσαπουρνιά. Η φήμη αυτή για το χωριό έφτασε εξασθενημένη στην εποχή μας, πλέον των άλλων, επειδή νεότερα γεγονότα της εποχής του Ζήδρου επισκίασαν τα παλαιότερα. Θα προσπαθήσουμε εδώ να διερευνήσουμε ποια από τις φήμες αυτές πλησιάζει περισσότερο στα πραγματικά γεγονότα.

Σε προηγούμενο άρθρο μας με τίτλο «περί Τσαπουρνιάς, καπετάν Ζήδρου και επωνύμων» αναφέραμε ότι σύμφωνα με τους Kayapinar και Kayapinar¹ η Τσαπουρνιά το 1506 είχε 23 οικογένειες με 110 άτομα και ότι σύμφωνα με το Βασίλη Σπανό το 1521 είχε 27 οικογένειες με 140 άτομα. Αφού λοιπόν υπήρχε τουλάχιστο από το 1506 ενώ ο Ζήδρος έζησε μετά το 1620 σημαίνει, κατά την άποψή μας, ότι η σημερινή Τσαπουρνιά αποτελεί μεταφορά στη νέα θέση του ομώνυμου χωριού που προϋπήρχε στη θέση

«ΠΑΛΙΟΚΡΟΥΣΙΟΣ».

Κατά τον Βασίλη Ζαρζώνη ο Ζήδρος έζησε από το 1620 μέχρι το 1750 και μάλιστα το 1660 ορίστηκε με σουλτανικό φιρμάνι³ Έξαρχος του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας, με έδρα το Λιβάδι Ολύμπου. Στο Λιβάδι έκανε τις συνάξεις του και εκεί έπαιρνε τις όποιες αποφάσεις του.

Για να γίνει αντιληπτή η εξουσία του Έξαρχου ας δούμε πως περιγράφει τις δικαιοδοσίες του ο Χ. Χρηστοβασίλης⁴. Αναφέρει ότι ο Ζήδρος ανακηρύχθηκε «δια Σουλτανικού φιρμανίου και πατριαρχικού αγγελίου» έξαρχος Θεσσαλίας και Μακεδονίας. Ήτοι κυβερνήτης των επαρχιών σε αυτές τις περιοχές, δικαστής των πολιτικών και θρησκευτικών υποθέσεων σε αυτές και επόπτης των μοναστηρίων έχων ιδία σημαία και ιδίαν πολιτοφυλακή. Οι Εξαρχοι ενέμοντο τις επαρχίες τους και δεν τολμούσε μωαμεθανός να παρέμβει, χωρίς την άδειά τους, στον κύκλο δικαιοδοσίας τους. ….Μετά το φιρμάνι διορισμού του ο Ζήδρος και θέλοντας να ανταμείψει τους αγωνιστές του απένειμε ολόκληρες αρματωλικές επαρχίες στα πρωτοπαλήκαρά του διορίζοντας τον Μπλαχάβα στα Χάσια, τον Λάζο στην Κατερίνη, τον Τόσκα στα Γρεβενά, τον Μπιζιώτη στη Βέροια, τον Νάνο στα Σέρβια, τον Σύρο στον Πλαταμώνα και άλλους. Είναι φυσικό η καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής να επηρεάστηκε άμεσα από την παρουσία και τις αποφάσεις του και να ξεχάστηκε ο παλαιότερος τρόπος ζωής τους και η παλαιότερη έδρα του χωριού.

Με βάση τις αφηγήσεις που έφθασαν στις μέρες μας, όπως προαναφέρθηκε, από τους λίγους παππούδες που μπορούσαν να ακούν και να διηγούνται τις παλαιότερες ιστορίες αλλά επιπλέον και ότι :

Διοικητικά η Τσαπουρνιά και όλη η περιοχή Ελασσόνας μέχρι περίπου το 1918 υπάγονταν στην Κοζάνη,
Η απόσταση του «ΠΑΛΙΟΚΡΟΥΣΙΟ» από τα Σέρβια ήταν πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή από την Ελασσόνα (για μετακίνηση στα Σέρβια και επιστροφή χρειάζονταν μία ημέρα ενώ στην Ελασσόνα δύο ημέρες) και από εκεί μπορούσαν ευκολότερα να εξυπηρετηθούν οι κάτοικοι στις συναλλαγές τους για τις οικογενειακές, τις γεωργοκτηνοτροφικές και διοικητικές τους ανάγκες (το ίδιο ίσχυε και για το Σαραντάπορο, την Άκρη και το Λουτρό).
3) Η θέση ΠΑΛΙΟΚΡΟΥΣΙΟΣ ήταν το κέντρο του δρυοδάσους από το οποίο οι κάτοικοι του χωριού ευκολότερα είχαν την ξυλεία για τις κατασκευές (καλύβες, κατοικίες, μαντριά), για καύσιμη ύλη αλλά και βοσκή για την κτηνοτροφία τους και
Όπως φαίνεται και στην επισυναπτόμενη δορυφορική φωτογραφία, εκεί είχε το πιο επίπεδο μέρος της κτηματικής περιφέρειας και πολλά νερά που επαρκούσαν για την καλύτερη εξυπηρέτηση των οικογενειακών και επαγγελματικών τους αναγκών, πιστεύουμε ότι πολύ παλαιά το χωριό ήταν στη θέση ΠΑΛΙΟΚΡΟΥΣΙΟΣ και μεταφέρθηκε στη σημερινή επί εποχής Ζήδρου ή πριν από αυτόν.

Τότε προκύπτει το ερώτημα γιατί ο Ζήδρος επέλεξε για έδρα του την Τσαπουρνιά.

Η θέση της σημερινής Τσαπουρνιάς είχε το μεγάλο πλεονέκτημα ότι ήταν απρόσιτη (απρόσιτες θέσεις διάλεγαν οι κλεφταρματωλοί για διαμονή, σύμφωνα με το Β. Ζαρζώνη), ήταν δασώδης, είχε μεγάλη ορατότητα αφού από εκεί φαίνεται το Λιβάδι που ήταν η επίσημη έδρα του, φαίνονται σχεδόν όλα τα χωριά της Βόρειας Ελασσόνας και η Μελούνα (το φυσικό όριο Ελασσόνας- Λάρισας). Επίσης, από την κορυφή του Αμάρμπεη φαίνονται περιοχές των Νομών Γρεβενών και Τρικάλων και η Κοζάνη. Για τους λόγους αυτούς πιστεύουμε ότι ο Ζήδρος μετά τον διορισμό του ως έξαρχος Ολύμπου και Δυτικής Μακεδονίας (το 1660) , και προκειμένου να επικοινωνεί και να ελέγχει καλύτερα όλη την περιοχή της εξαρχίας του, επέλεξε την Τσαπουρνιά ως καταλληλότερο λημέρι του και εγκατέστησε εκεί την οικογένειά του και τα ελάχιστα παλληκάρια του. Είτε εκεί βρήκε και τους παλαιούς κατοίκους της Τσαπουρνιάς είτε με εντολή του εκείνοι μετακινήθηκαν βαθμιαία στο λημέρι του.

29/11/23
Αναστάσιος Παπαλιάγκας Τηλ. 6974804200, email:Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Kayapinar L. και Kayapinar Α. «30 οικισμοί της Ελασσόνας στην απογραφή των Οθωμανών του 1506 (ΤΤ 36)». Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμος 76 (2019), σελ. 15-19.
Σπανός Βασίλης. «Οι οικισμοί της επαρχίας Ελασσόνας στο Οθωμανικό κατάστιχο TD101 του 1521», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμος 74 (2018), σελ. 3-16.
Ζαρζώνης Βασίλης. «Ο καπετάν Ζήδρος», Εν Ολύμπω, τεύχος 22 (Απρίλιος-Ιούνιος 2021).
Χρηστοβασίλης Χ. «ΕΘΝΙΚΑ ΑΣΜΑΤΑ 1453-1821» ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ. Τυπογραφείο Ανέστη Κωσταντινίδου . Αθήνα 1902 (Δευτέρα έκδοση).